Terapia fotodynamiczna

Terapia fotodynamiczna (ang.photonynamic therapy – PDT)

Terapia fotodynamiczna jest metodą leczenia która polega na niszczeniu chorych lub niechcianych tkanek pozostając praktycznie bez wpływu na otaczające tkanki prawidłowe. Na początku lek zwany fotouczulaczem podawany jest pacjentowi w formie gotowego plastra leczniczego lub kremu. Sam fotouczulacz nie wykazuje żadnego negatywnego wpływu nie tylko na tkanki zdrowe ale również na tkanki chorobowo zmienione. Jednak kiedy na tkankę na którą nałożony został lek skierujemy światło o odpowiedniej długości fali, substancja lecznicza (fotouczulacz) zostaje uaktywniona a chora tkanka w której znajduje się lek zostaje szybko zniszczona. Proces ten zachodzi w sposób bardzo precyzyjny i dotyczy tylko miejsc chorobowo zmienionych. Dzięki temu leczenie metodą fotodynamiczną uznawane jest z jednej strony za metodę wysoce skuteczną i precyzyjną a z drugiej względnie dobrze tolerowaną.

Zalety terapii fotodynamicznej

• może być stosowana w ambulatorium dzięki czemu pacjent nie musi być leczony w szpitalu
• podczas jednej sesji naświetlania można leczyć równocześnie kilka zmian chorobowych
• szczególnie wskazana dla pacjentów obawiających się leczenia chirurgicznego, z zaburzeniami układu krzepnięcia (skłonność do wydłużonych krwawień), z przeciwwskazaniami do zabiegów chirurgicznych, itp.
• daje dobre efekty w miejscach gdzie gojenie może być utrudnione
• odznacza się dobrymi bądź bardzo dobrymi efektami kosmetycznymi

Skuteczność

W przypadku leczenia zmian typu rogowacenia słonecznego skuteczność terapii fotodynamicznej przekracza 90%.
W leczeniu powierzchownych raków podstawnokomórkowych (Basal Cell Carcinoma – BCC), osiąga się około 90% początkową wyleczalność ale w około 10% przypadków może wystąpić nawrót w okresie do 3 lat. Z kolei w leczeniu małych guzkowych raków podstawnokomórkowych odsetek pozytywnych odpowiedzi dochodzi do 90% częstość nawrotów może być nieco większa i wynosi około 14% w ciągu 4 lat.
Terapia fotodynamiczna stosowana jest także w leczeniu Choroby Bowena. Według najnowszych danych klinicznych skuteczność PDT w leczeniu tej choroby waha się w przedziale od 90% do 100%. Odsetek nawrotów z kolei wynosi od 0 do 11% w ciągu pierwszych 12 miesięcy.

Procedura postępowania

1. Przygotowanie pacjenta do zabiegu, trwa zwykle kilka minut i polega na odpowiednim przygotowaniu zmienionego chorobowo obszaru do nałożenia substancji leczniczej - fotouczulającej. W celu ułatwienia penetracji substancji leczniczej , w niektórych przypadkach stosuje się łyżeczkowanie lub ścieranie specjalną folią w celu usunięcia elementów hiperkeratotycznych ze zmiany chorobowej.
2. Następnie następuje nałożenie substancji leczniczej na obszar chorobowo zmieniony. Możliwe są dwa sposoby aplikacji leku do chorej tkanki:
   
   1. przyklejenie gotowego plastra leczniczego
   2. nałożenie kremu leczniczego a następnie przykrycie leczonego obszaru specjalnym opatrunkiem okluzyjnym w celu zabezpieczenia przed dostępem światła
3. Tak nałożony na zmianę chorobową lek pozostawia się na 4 godziny (optymalny czas potrzebny na przeniknięcie substancji czynnej do chorych komórek). Po tym czasie odkleja się plaster leczniczy lub zdejmuje opatrunek okluzyjny. Oczyszcza się miejsce chorobowo zmienione i można przystąpić do naświetlenia.
4. Naświetlenie wykonuje się przy użyciu specjalnej lampy emitującej światło czerwone do długości fali 630nm +/_ 5nm. Czas naświetlania wynosi w zależności od producenta lamp od 5min do kilkunastu minut.
5. Po zakończeniu naświetlenia pacjent otrzymuje zalecenia i może opuścić ambulatorium. Leczenie zostaje zakończone.

Ważne informacje dotyczące tolerancji leczenia metodą fotodynamiczną

Terapia fotodynamiczna zaliczana jest do wysoce skutecznych i względnie dobrze tolerowanych metod leczenia chorób takich jak: rogowacenie słoneczne, powierzchowny i drobnoguzkowy rak podstawnokomórkowy oraz choroba Bowena. Trzeba jednak pamiętać, że w zależności od uwarunkowań indywidualnych u niektórych pacjentów mogą wystąpić z reguły łagodne miejscowe reakcje niepożądane, do których zalicza się:

• złuszczanie skóry w naświetlanym miejscu
• zaczerwienienie
• miejscowy obrzęk
• niekiedy niewielkie powierzchowne owrzodzenie
• u niektórych pacjentów może wystąpić bolesność w naświetlanym obszarze, z reguły niewielka, nie wymagająca przerwania naświetlania, jednak w pojedynczych przypadkach bolesność podczas naświetlania może okazać się znaczna, co może wymagać podania pacjentom leków przeciwbólowych w celu zminimalizowania bolesności podczas zabiegu

Postępowanie po zabiegu

Ewentualne ryzyko wystąpienia niepożądanych reakcji po zabiegu można zminimalizować, przestrzegając kilku zasad.

1. Pacjent powinien unikać ekspozycji na światło słoneczne do 48h po zabiegu
2. Zaleca się stosowanie filtrów UV co najmniej SPF30
3. Stosować odpowiednie preparatu natłuszczające w celu złagodzenia dolegliwości w naświetlanym obszarze

Uwaga: W niektórych przypadkach może wystąpić potrzeba ponownego naświetlenia zmiany/zmian chorobowych. Decyzję taką w zależności od sytuacji klinicznej może podjąć lekarz prowadzący. W przypadku raków podstawnokomórkowych i choroby Bowena zgodnie z zaleceniami, po 7 dniach należy obligatoryjnie wykonać drugie naświetlenie.